Date: May 13, 2008 Milliyet

[YAZARLAR] - Can Dündar - Sırbistan dersleri-ISIYZR
Belgrad
Bugünlerde gösterilen Mavi Jeans reklamını Saraybosnalı yönetmen Emir
Kusturica çekti.
Kusturica reklamda “Yeraltı” filminin unutulmaz final sahnesini
yeniden canlandırıyor.
O sahnede, üzerinde çılgınca eğlenen insanlarla ana karadan kopan
toprak parçası, bir mutluluk adasıdır. Ülkesi iç savaştaki bir ülkenin
yönetmeninin bir arada yaşam ütopyasıdır.
Oysa, bildiğiniz gibi, sonuç öyle olmadı.
Birbiri peşi sıra Yugoslavya’dan kopan kara parçaları daha çok
mutsuzluğa yol açtı. Her isyan, ardından sert bastırma tedbirleri
getirdi. Baskı, milliyetçiliği ve yabancı düşmanlığını körükledi.
Milliyetçilik, yeni etnik isyanları ateşledi. Bu sarmal, 17 senede
Yugoslavya’dan 7 ayrı devlet çıkmasıyla sonuçlandı.
Kusturica mı?
Kendisini o filmde Sırp milliyetçiliği yapmakla eleştirenleri haklı
çıkarırcasına Miloseviç çizgisine girdi. Müslüman babasının evi
saldırıya uğrarken, o, Bosna’yı terk etti. Adını değiştirip
Ortodoksluğa geçti.

Açık hava müzesi
Geçen hafta yaptığım Balkanlar turunun Belgrad durağında Yugoslavya
örneğinin bizim için ne kadar öğretici olduğunu düşündüm hep...
Sakarya’daki türden etnik çatışmalar başladığında, bunun nasıl kanlı
bir dağılma süreciyle sonuçlandığını anlatmak için Yugoslavya’yı
anlatan filmler yayımlanmalı bence...
Belgrad’a turlar düzenlenmeli; o iç savaşın sonunda bombalanan ve
ibret olsun diye hâlâ onarılmadan korunan askeri binalar bir açık hava
müzesi gibi gezilmeli.
Yugoslavya’nın nasıl böyle paramparça olduğu, “Büyük Sırbistan
hayali”nin Sırbistan Karadağ’ı nasıl 3’e böldüğü, bölündükçe
insanların nasıl nefretle birbirlerine girerek yeni bölünmeleri
hazırladıkları anlatılmalı...
“Bize bizden başka dost yok” zihniyetinin nasıl toplumu içe kapatıp
yoksullaştırdığı, ayrılıkçılıkla milliyetçiliğin nasıl birbirine
sürtündükçe keskinleşen iki bıçak gibi her tarafı kanattığı
ortaya konmalı...

Osmanlı düşmanlığı
Salı günü, Sırp milliyetçilerinin örgütü Sırbistan Radikal
Partisi’nin seçim mitingini izlerken ürperdim.
Milliyetçi marşlar çalınıyor, Lahey’deki Uluslararası Savaş Suçları
Mahkemesi’nde etnik temizlik suçlamasıyla yargılanan Seselj’in
resmini taşıyan bayraklar dalgalandırılıyor, kalpaklı gençler AB karşıtı
sloganlar atıyordu.
Duvarlarda “Kosova bizimdir: 1389” yazıyordu.
Bu, Sırp milliyetçiliğinin doğum tarihi kabul edilen Kosova savaşının
tarihiydi. Bütün fanatik milliyetçiler gibi Sırp milliyetçileri de
meşruiyet ve güçlerini, tarihe ve yabancı düşmanlığına
dayandırıyordu.
Kosova’nın bağımsızlığını ilan etmesi Batı karşıtı milliyetçi söyleme
ve “Rusya’ya yanaşalım” taleplerine hız vermişti. Buna karşılık
“Avrupalı Sırbistan Koalisyonu”, “Kosova için ağıt yakacağımıza
ileriye bakalım. Asıl sorunumuz yoksullaşma... Çıkışımız AB’de”
diyerek seçime girdi.
Pazar günkü seçimde Sırp seçmenlerin çoğu ikinci görüşe oy verdi.
Sandıktan Batı yanlısı koalisyon çıktı. Radikaller yarışı ikinci
tamamladı. Ancak AB yanlıları tek başına çoğunluğu sağlayamadığı için
bir “milliyetçi ittifak” alternatifi de var.

İki kesime ders
Tanıdık tartışmalar değil mi?
Yugoslavya örneğinden ders alması gereken iki kesim var:
Ana karadan kopacak toprak parçasını bir mutluluk adası sananlar...
Ve o kopmayı önlemek için milliyetçi fanatizmi kullananlar...
Sırbistan’ı izlemeye devam edelim.