Makedonya'ya bakmak
25/10/2005 GLOBUS / Kenan Mortan

Makedonya'daki Türk varligi Balkanlar'daki en has toplulugumuz. 2 milyon nüfusun yüzde 4.5'u Türk. Parlamentoda temsilleri var. Türk Demokrasi Partisi hem koalisyonda yer aliyor hem de Türk toplulugunun (azinlik degil altini çizelim) önemli bir sesi durumunda. Maliye Bakan Yardimcisi, Türk toplumundan atanmis. Türk toplumu hem canli, hem okur, hem de yazar. Yazar deyince, Türkiye'de bile çikmayan bir kalitede "Hisar ve Köprü" dergilerinin altini çizeyim. Türk varligi sadece kültürel degil. Makedonya Türk Is Adamlari Dernegi 2005'te kuruldu ve simdiden 50 üyesi var. Bu canli varlik, simdi AB yolunda adim atmakta. Bes milyar dolarlik bir milli gelir, kimseyi aldatmasin. Çünkü onlar, Avrupa'nin göbeginde bugüne dek patinaj yapmislar. Bu ekonomiyi, 10 yil sonra asgari 10 kat büyümüs görürsek kimse sasirmamali. Ben yanilsam bile herhalde Koç Grubu yanilmadi! Üsküp'teki Ramstore (Türkiye'deki Migros'un karsiligi) yaklasik 30 milyon dolarlik bir yatirimla örnek bir magaza açti.

Türklerin kendini evinde hissettigi bu ülkede, toplam ikili dis ticaret hacmi 200 milyon dolari asamiyor. Neden?

' Türkiye, Makedonya'yi 1991'de taniyan ilk ülke. Üstelik 'Makedonya Cumhuriyeti' adiyla. Bunu hiç küçümsemeyelim... Halen, 191 BM ülkesi üyenin ancak 101'i bu ülkeyi Makedonya olarak taniyor. Ingiltere, Fransa, Almanya halen bu ülkeyi 'Eski Yugoslavya Cumhuriyeti' olarak tanimis. Bu farkli tanimada komsu Yunanli dostlarimizin hismi çok etkili. Önce ülkenin anayasasini degistirmisler. Sonra yetmemis, bu bayrak olmaz deyip bayragin desenini etkilemisler. Simdi de anlasilan sira ülkenin adina gelmis olmali. Zaten Selanik tarafindan gelenler 'Makedonya' diye bir isaretlemeye rast gelmiyor. Tek isaret Üsküp. Ama bunlar bu ülkeyi ilk taniyan Türkiye, ilk 10 yatirimci arasinda yer almiyor. Oysa Yunanistan kritik sektörlerdeki yaklasik 150 milyon dolarlik yatirimiyla, tanimadigi ülkenin ikinci sirasina oturmus durumda. Türkiye'nin kendi farkli ve anlamli durusunu rakamlara ve büyüklüklere yansitmadigini söylemekle yetineyim.

' Türkiye'nin Makedonya'ya bakarken bu ise tarihiyle barisik baktigindan emin degilim. Çifte vatandaslik hakkini iki taraf da savsakliyor. Türkiye gereksiz insan gelir diye korkuyor. Makedon tarafi ise ayni hakki Sirplar ve Arnavutlar ister diye ikircikli kaliyor. Sonuçta, Türkiye tarihiyle barismamis oluyor. Ayrica soydasliga, Yeni Osmanlilik olarak bakmayi geliniz bir kompleks olarak kabul etmeyelim. 1300'lerden bu yana Türk dilini edebi anlamda korumus Makedon Türkü'ne bir prim gerekmez mi? Dünyada 250 milyon insan Türkçe konusuyor derken, soyut bir sözcükten mi söz ediyoruz? Böylesi bir olaya sicak bakan ve gerekleri yerine getiren bir Fransa ya da Ispanya sizce yanlis mi yapiyor?

' Türkiye "ikinci kusak ülkesi" sayilan Makedonya'da uygun bir strateji izlemiyor. Oysa, ikinci kusak ülkeleri; Israil, Gürcistan ve Ukrayna'da çok farkli isler yapildigi kesin. Bilinmesi gereken, 2 ülkeyi yan yana getiren, 1388'de baslayip 1878'de biten bölge tarihi olmadigi. Benzesme, ülkelerin ortak çikarlarinin kesismesinden kaynaklanmakta. Örnegin, kullanilmayan Eximbank kaynaklarinda bir kredi uygulama farkliligi, ikili iliskilere çok anlamli bir siçrama getirebilir. En azindan TC Ziraat Bankasi'nin Üsküp subesini Saraybosna örneginde oldugu gibi, bagimsiz bir sirket modeli gibi organize etmek umdugumuzun ötesi yararlar saglar.

' Türk sirketleri ile ilgili yönlendirme yapamiyoruz! Ya anlamli olmayan yatirimlara kosturuyoruz ya da anlamli yatirimlarda gerekli destegi veremiyoruz. Bir Türk taahhüt sirketi, 5 yildir Üsküp Havalimani'nin yenileme insaatini alamiyorsa orada bir yönlendirme ve hatta destek eksigi var demektir. Türk sirketlerine "Vardar Vadisi Projesi" için davetiye çikariyorsak, o zaman da ülkeyi bilmiyoruz demektir. Çünkü bu proje, bizim GAP gibi adi büyük, kendi yok,bir proje durumunda. Is konseylerinde ve KEK mutabakat zabitlarinda niye böyle bir projeye niye yer verilir?

' Ramstore, ülkenin en büyük çok katli magazasi durumunda. Ortalama ücretin 200 Euro oldugu, issiz sayisinin yüzde 35 olarak kestirildigi Üsküp ortaminda, ne satip ne satamayacaklarini zaman gösterecek. Dilerim, iyisi olur. En azindan, kisa vadede yerel sirket Mercator ve Yunan sirketi Vero'nun ayni modelde magaza insa karari, Migros'un yerinde kararini söylüyor. Üsküp Ramstore'daki Türk ürün sayisi yüzde 15'i geçmiyor. Nedeni çok basit: Türkiye'nin bu ülkeyle 2000 yilinda imzaladigi Serbest Ticaret Antlasmasi adi 'serbest' ama kendisi 'tahdidli' durumunda. Öyle ya bir STA imzalandigi tarihten 8 yil sonrasina yani 2008'e 7631 ürün için serbesti veriyorsa, orada ciddi bir görev ihmali var demektir. Bu antlasmanin yenilenmesi için sürdürülen gelismeler süredursun, Devlet Bakani Kürsad Tüzmen'in bu antlasmayi imzalayanlar hakkinda nasil bir islem yaptigini da dogrusu merak ediyorum. Üstelik, aradan 8 yil sonra bu yanlisligin giderilmesi için müzakerelerin sürdürüldügünü söyleyen IGEME ülke bülten ya da raporlari biraz ayip olmuyor mu?

Makedonya'nin gelecegi çok parlak. Çünkü insanlari hem egitimli, hem de niyetli. Topragi verimli. Yasalar giderek dünyaya uyumlu hale gelmekte. Böyle bir ortamda kuskusuz Türk STO'larinin MATÜSITEB adiyla 39 STO'yu birlestirmesi büyük bir basari. Üsküp Çarsisi, tarihi çarsi nizami açisindan örnek bir yer. Bu çarsida çocuk tiyatrosu dikkatimizi çekti. Provasina girdik. Türkçe yazilmis Sema Ali'nin 'Çerçevesiz Gökyüzü' oyunu üzerinde çalisiyordu. Duydugumuz dil, melodisi ve vurgusu eski Istanbul Türkçe'siydi. Bos yere, Yahya Kemal "Türkçe'nin melodisini duymak isteyen, Üsküp'e gitmeli" dememis. Türkçe'nin melodisini hâlâ söyleyebilenlere selam olsun.